RZECZ O ... dodatek do gazety Rzeczpospolita z 19 października 2004 r.

CERN z lotu ptaka - biała linia reprezentuje trasę 27-kilometrowego tunelu największego na świecie zderzacza cząstek przebiegającego na terytorium Szwajcarii i Francji

(C) CERN

Tworzyć nowe, odkrywać nieznane
CERN - Europejska Organizacja Badań Jądrowych - obchodzi w tym roku pięćdziesięciolecie swego istnienia. To największe na świecie laboratorium naukowe, utworzone w 1954 roku jako wspólny projekt dwunastu państw europejskich, zlokalizowane zostało koło Genewy. Dziś, ośrodek ten sięga na teren Francji.

Historia CERN

Nie jesteśmy tylko gośćmi
Rozmowa: Prof. Jerzy Niewodniczański, prezes Państwowej Agencji Atomistyki

Bliżej nauki
Upowszechnianiu wiedzy o CERN w krajach członkowskich służą wystawy CERN-owskie. W Polsce odbyły się trzy - pierwsza, pod tytułem "Wewnątrz atomu", miała miejsce w Warszawie w 1992 roku w pomieszczeniach Muzeum Techniki Pałacu Kultury i Nauki.

Z czego zbudowany jest świat?
Jaki jest podstawowy materiał budowlany materii, np. człowieka, kamienia albo kropli deszczu? Każda z tych rzeczy składa się z różnych związków chemicznych, te z kolei z różnych atomów, a atomy z identycznych protonów, neutronów i elektronów.

Podziemny kolos
Potężny zderzacz LEP, największe dotychczas zbudowane przez człowieka urządzenie przeznaczone do badań naukowych, pracował w CERN w latach 1989 - 2000. Badania wykonane z jego pomocą przeobraziły obraz świata postrzegany przez fizyków cząstek elementarnych.

Big Bang w laboratorium
W latach 80. pojawiła się hipoteza plazmy kwarkowo-gluonowej jako nowej formy materii jądrowej.

Neutrina w CERN i pod Alpami
Neutrina działają na wyobraźnię fizyków. Są jak kapryśne primadonny, które bardzo trudno namówić na występ, ale jeśli się to uda, to spektakl jest wspaniały.

Badanie symetrii przyrody
Pozorny paradoks: wciąż słyszymy o potrzebie osiągania coraz wyższych energii wiązek - a tu chodzi o możliwie najwolniejsze.

Antymateria bada materię
Jedną z cząstek, które można przyspieszać w akceleratorach, jest antyproton - cząstka antymaterii. Antyproton jest jakby odbiciem protonu, ma taką samą masę, moment magnetyczny, spin. Różni się jedynie znakiem ładunku elektrycznego.

Od kolejki do detektorów
Historia detektorów jest tak długa, jak historia fizyki doświadczalnej. Wynika to z samego pojęcia tej dziedziny: do przeprowadzenia doświadczeń potrzebne są urządzenia pomiarowe, w tym detektory.

Wyższa energia - nowe wyniki
W latach 1976 -1984 grupa fizyków z Uniwersytetu Warszawskiego i Instytutu Badań Jądrowych uczestniczyła w serii eksperymentów używających detektora SFM zainstalowanego przy ISR. Był to wówczas jeden z najlepszych detektorów cząstek na świecie.

Wymagana precyzja
W 1972 roku powstała pierwsza grupa w Polsce, która miała nie tylko uczestniczyć w eksperymentach stosujących detektory z elektronicznym odczytem, ale także wnosić do nich wkład aparaturowy. W czasach izolacji i zacofania technologicznego Polski takie przedsięwzięcie było niemałym wyzwaniem.

Dochodzenie do Europy
Nasz sukces to nie tylko możliwość uczestniczenia w niezwykle ciekawych badaniach najbardziej elementarnej struktury wszechświata, ale także fakt, że popularnym dziś hasłem "jesteśmy w Europie" można było określić status polskich fizyków już w latach sześćdziesiątych ubiegłego stulecia.

Okno na świat
Postęp w zrozumieniu praw rządzących oddziaływaniami elementarnymi i struktury materii odbywał się dzięki ścisłym związkom między badaniami doświadczalnymi i teoretycznymi i ich wzajemnej inspiracji.

Nowe potrzeby, nowe możliwości
Eksperymenty przy akceleratorze LHC będą szukać niesłychanie rzadkich zjawisk, wymagających "przesiania" ogromnej ilości informacji - prawdopodobieństwo pojawienia się niektórych procesów wynosi jak 1 do 10 000 000 000 000!

Nowa jakość badań
Program doświadczalny, który będzie realizowany w eksperymentach przy budowanym obecnie w CERN zderzaczu Large Hadron Collider (LHC), wyznaczy kierunek rozwoju fizyki cząstek w latach 2007 - 2015.

Polscy studenci w CERN
Osoby znające CERN uważają go za centrum doskonałości nie tylko w fizyce cząstek, ale i w różnych dziedzinach technicznych, takich jak informatyka, elektronika, nadprzewodnictwo czy technika wysokiej próżni.

Szkoły cernowskie
Od lat sześćdziesiątych CERN organizuje szkoły fizyki. Głównym celem tych szkół jest uzupełnianie wiedzy teoretycznej młodych fizyków, a także zapoznawanie ich z aktualnymi kierunkami badań eksperymentalnych w fizyce cząstek.

Przemysł w laboratorium
CERN od swego powstania w roku 1954 stał się istotnym rynkiem dla przemysłu krajów członkowskich, szczególnie dla przedsiębiorstw, które dysponują zaawansowanymi technologiami.

Instytucje współpracujące przy powstaniu dodatku