"Zrobiłem straszną rzecz. Zapostulowałem istnienie cząstek, które nie mogą być odkryte..." - W. Pauli
 
/Strona główna/Masowe czy nieważkie?/Bezneutrinowy rozpad beta

Ulubione

Drukuj

Mapa

Kontakt
 
Bezneutrinowy rozpad beta

Podwójny rozpad beta jest rozpadem promieniotwórczym, w którym w tym samym momencie następuje przemiana dwu neutronów w dwa protony. W wyniku rozpadu z jądra emitowane są dwa elektrony oraz dwa anty-neutrina elektronowe. Niektóre jądra atomowe nie mogą rozpadać się w pojedynczym rozpadzie beta, ze względu na zasadę zachowania energii, zaś podwójny rozpad beta jest dla nich energetycznie dozwolony.

Podwójny rozpad beta

Załóżmy teraz, że neutrina elektronowe są obdarzone niezerową masą oraz iż prawdziwa jest koncepcja Majorany mówiąca, że neutrino da się utożsamić z anty-neutrinem. Wtedy podwójny rozpad beta mógłby zachodzić, oprócz sposobu przedstawionego powyżej, w następujący sposób. Najpierw jeden neutron rozpada się emitując elektron oraz neutrino prawoskrętne (w teorii Diraca byłoby to anty-neutrino). Jeśli neutrino to obdarzone jest niezerową masą istnieje niewielkie prawdopodobieństwo, że po emisji zmieni ono swoją skrętność na lewą i będzie mogło został zaabsorbowane przez jeden z pozostałych w jądrze neutronów. Absorpcja lewoskrętnego neutrina powoduje rozpad neutronu na proton i elektron. W ostatecznym rozrachunku dwa neutrony zamieniają się w dwa protony (zupełnie tak jak w normalnym podwójnym rozpadzie beta), z jądra natomiast wylatują jedynie dwa elektrony. Neutrino emitowane w jednym z rozpadów jest absorbowane w drugim. Tego typu podwójny rozpad beta nazywa się rozpadem bez neutrinowym. Może on zachodzić tylko i wyłącznie w przypadku, gdy neutrino jest cząstką Majorany. Gdyby neutrino było cząstka Diraca (tzn. neutrino i anty-neutrino byłyby odrębnymi obiektami) to wyemitowane w rozpadzie jednego neutronu anty-neutrino nie mogłoby zostać zaabsorbowane przez inny neutron - neutron może dokonać absorpcji jedynie neutrina, a nie anty-neutrina. Co więcej bez neutrinowy podwójny rozpad beta może zachodzić tylko, gdy neutrina obdarzone są niezerową masą. Czym masa większa tym rozpady tego typu zachodzić będą częściej. Wykrycie podwójnego rozpadu beta byłoby potwierdzeniem hipotezy Majorany oraz dowodem na niezerową masę neutrina. Gdyby udało się zmierzyć jak często taki rozpad zachodzi można by wyznaczyć wartość owej masy. Jak doświadczalnie odróżnić zwykły podwójny rozpad beta od podwójnego rozpadu beta bez neutrinowego?

Podwójny bezneutrinowy rozpad beta

W zwykłym podwójnym rozpadzie beta emitowane są z jądra cztery cząstki - dwa elektrony i dwa neutrina. Jeśli zmierzymy w różnych rozpadach sumaryczną energię owych dwu elektronów, to nie będzie ona za każdym razem taka sama (podobnie jak w pojedynczym rozpadzie beta energia elektronu nie była ustalona, gdyż dostępna energia była dzielona pomiędzy elektron i neutrino). W podwójnym bez neutrinowym rozpadzie beta emitowane są z jądra jedynie dwa elektrony. W tym wypadku mierząc ich sumaryczną energię zawsze powinniśmy otrzymać tą samą wartość (to tak jakby jądro rozpadało się na dwa obiekty - jądro końcowe oraz układ elektron-elektron, a w rozpadach na dwa obiekty ich energie i pędy są z góry ustalone).

Spektrum energii z podwójnego rozpadu beta

Poszukiwanie bez neutrinowego podwójnego rozpadu beta polega na obserwacji próbki jąder, które mają możliwość rozpadania się w podwójnym rozpadzie beta. Całkowita energia unoszona przez cząstki emitowane w takim rozpadzie jest znana. Jeśli zdarzy się podwójny bez neutrinowy rozpad, sumaryczna energia wyemitowanych elektronów będzie równa owej całkowitej energii. Gdy elektronom towarzyszą neutrina, sumaryczna energia elektronów będzie niższa od owej całkowitej energii. Pomiar polega więc na szukaniu takich rozpadów, w których energia elektronów jest dokładnie równa całkowitej energii wyzwalanej w rozpadzie.

Detektor NEMO - poszukowanie neutrin Majorany

Pomimo licznych eksperymentów do tej pory nie udało się zaobserwować bez neutrinowego podwójnego rozpadu beta (ostatnio w jednym z eksperymentów pojawił się słaby sygnał, który mógłby świadczyć o zachodzeniu tego rozpadu, jednak póki co wynik ten nie został potwierdzony). Oznacza to, że neutrina są cząstkami Diraca lub są one cząstkami Majorany i ich masa jest bardzo mała. W tym drugim przypadku wyniki eksperymentalne dają się przełożyć na górne ograniczenie masy neutrin. Dla neutrin elektronowych (a z takimi mamy do czynienia w rozpadach promieniotwórczych) ograniczenie to wynosi 1 eV. Innymi słowy jeśli neutrina są cząstkami Majorany, to aby wyjaśnić negatywny wynik eksperymentów, w których poszukiwano podwójnego rozpadu beta, masa ich musi być mniejsza od 1 eV.

.

Paul Maurice Dirac (1902-1984) fizyk angielski. Współtwórca teorii kwantowej. Wprówadził do niej tzw. relatywistyczne równianie falowe, które łączy mechanikę kwantową ze szczególną teorią względności. Równanie to przewiduje istnienie antymaterii (odkrytej kilka lat po zapisaniu owego równania) oraz opisuje spiny cząstek elementarnych. Dirac został uhonorowany Nagrodą Nobla w 1933 roku.
Aby dowiedzieć się więcej:


Ettore Majorana (1906-1938?) włoski fizyk. Współpracownik Fermiego. Zajmował się mechaniką kwantową. Rozważał problem masy neutrina. Zapisał równanie, w którym neutrina i anty-neutrina traktowane są jako ten sam obiekt. Interesował się również zagadnieniem fal grawitacyjnych. W 1938 roku w czasie rejsu statkiem zaginął. Prawdopodobnie popełnił samobójstwo.
Aby dowiedzieć się więcej:
› wikipedia.org

 
 | Kontakt | Mapa| Podziękowania |  © Odkrywanie Neutrin