[ strona główna AW2P2 ]

Poleski Park Narodowy Przedwiośnie

Polesie to część Polski uważana często za szarą i mało atrakcyjną. Nic bardziej błędnego - natura nie przybiera tu wprawdzie tak spektakularnych form jak tatrzańskie turnie czy bałtyckie wydmy, ale za to w rejonie tym zachowały się całkowicie naturalne ekosystemy bagienne, rozwijające się bez ludzkiej ingerencji od czasu ustąpienia lodowca. Aby chronić jedne z najstarszych jezior w Polsce i siedliska reliktowych gatunków zwierząt i roślin, w 1990 na płaskim, podmokłym, obszarze Równiny Łęczyńsko - Włodawskiej utworzono Poleski Park Narodowy (w skrócie PPN). Warto odwiedzić te tereny aby zachwycić się tajemniczą atmosferą pierwotnych bagien i torfowisk.

Trochę historii Przymiotnik "Poleski" w nazwie parku użyty został trochę na wyrost. Geograficznie Polesie rozciąga się od Mazowsza aż za Dniepr na wschodzie i po Litwę na północy. We współczesnych granicach państwowych Polski znajduje się więc zaledwie jego skrawek, największa część Polesia leży na terytorium Ukrainy, stanowiąc 20% całej powierzchni tego kraju! Niestety, przy zmianach granic i ustroju Polski po II Wojnie Światowej geografia stała się ofiarą polityki i ideologii, mapy fizyczna i polityczna znalazły się w dialektycznej sprzeczności. Pojęcie "Polesia" było jednak zbyt silnie wryte w polską kulturę i tradycję aby można było je z niej natychmiast wyprzeć. Zamiast tego, w sposób typowy dla peerelowskiej politycznej poprawności, wymyślona została nowa kraina geograficzna - Polesie Lubelskie. Dopiero ostatnio nazwa ta wyszła ona z oficjalnego użycia, określany nią obszar Polski stał się teraz fragmentem rozpościerającego się na obu brzegach Bugu i w dorzeczu Prypeci Polesia Zachodniego. Okolica nie miała też szczęścia do ulepszających świat socjalistycznych działaczy gospodarczych. W latach 60-tych podjęto decyzję o osuszeniu poleskich bagien. Wykonane wówczas melioracje oraz budowę przecinającego okolicę kanału Wieprz - Krzna uważa się dziś za bezcelową dewastację środowiska przyrodniczego. W szczególności nie istnieje już największy obszar bagienny w tych stronach, zwany Krowim Bagnem. Zagrożeniem dla przyrody PPN, zwłaszcza dla poziomu i czystości wód gruntowych, jest też pracująca od 1982 roku kopalnia węgla kamiennego w Bogdance. Mimo wszystko, to co uchroniło się przed zapędami budowniczych Polski Ludowej, ciągle z pewnością warte jest obejrzenia.

Atrakcje PPN Chociaż park leży na zachodnich krańcach Polesia, daje dość kompletne wyobrażenie o bagiennej przyrodzie. Spacerując po nim, można obejrzeć mozaikę wszystkich typowych bagiennych ekosystemów i zespołów roślinnych. Jest on jednak raczej kameralny - aby obejrzeć bezkresne przestrzenie poleskich mokradeł trzeba się chyba wybrać na Ukrainę lub Białoruś. Zbiorowiska roślinne parku kształtowały się od końca epoki lodowcowej, czyli przez ostatnie 11 tysięcy lat. Zachowały się tu obszary, które nigdy nie zaznały ingerencji człowieka. Dzięki temu, można tu prześledzić proces zarastania jezior i kształtowania się wokół nich torfowisk - w PPN występują wszystkie ich stadia i to właśnie one są najcenniejszym elementem szaty roślinnej parku, w takiej postaci w nie występują w żadnym innym rejonie Polski. Bagna i moczary PPN są środowiskami florystycznymi o ogromnym zróżnicowaniu, można dostać zawrotu głowy czytając w przewodniku wyliczankę występujących tu roślin, grzybów i porostów. Każda z tych grup reprezentowana jest przez setki gatunków, niektórych bardzo rzadkich i trudnych do znalezienia gdzie indziej. Przykładowo, w PPN można obejrzeć najdalej na południowy zachód wysunięte w Europie stanowiska roślinne o pełnych cechach tundry i laso-tundry. Bardzo bogaty jest także świat zwierzęcy parku we wszystkich jego odmianach, od prymitywnych bezkręgowców po liczne gatunki ziemnowodnych ptaków i ssaków. Szczególną atrakcją miejscowej fauny są żółwie błotne - najbardziej obok węży Eskulapa zagrożony wyginięciem gatunek naszych gadów. Żeby w pełni docenić atrakcje parku, warto jeszcze przed wyruszeniem na zwiedzanie zapoznać się z treścią przewodników. Pomoże to też amatorom foto-safari - wycieczka do PPN jest świetną okazją do zrobienia dobrych zdjęć krajobrazów, roślin i zwierząt. Organizacja wycieczki Zwiedzanie PPN nie wymaga specjalnego przygotowania czy sprzętu turystycznego, ma za to duże walory poznawcze. Park oferuje zwiedzającym sporo dobrze przygotowanych atrakcji. Przechodzi przez niego kilka znakowanych szlaków turystycznych, pieszych i rowerowych, o długościach 13-120km, poprowadzonych tak aby jak najlepiej zapoznać wędrowców z walorami historycznymi i przyrodniczymi terenu. Najciekawsze są jednak nie szlaki, a specjalnie wytyczone znacznie od nich krótsze ścieżki dydaktyczne, biegnące przez szczególnie interesujące i charakterystyczne ekosystemy Parku. Ścieżki te są łatwe do przejścia (w co bardziej podmokłych rejonach prowadzą po prostu po drewnianych kładkach) i nadają się doskonale do przyjemnych a bardzo pouczających rekreacyjnych spacerów. W wielu miejscach zbudowano przy nich platformy widokowe, zadaszenia turystyczne, ławki i przede wszystkim liczne słupy z tablicami podającymi najważniejsze informacje o otaczającej przyrodzie. Dla mieszkańców centralnej części kraju zaletą Parku jest jego położenie - znajduje się on w zasięgu weekendowej wycieczki z Warszawy, Łodzi czy Krakowa. W przypadku takiego krótkiego wypadu, aby zobaczyć jak najwięcej, najlepiej chyba połączyć ścieżki dydaktyczne z odcinkami szlaków i odbyć kilka pieszych wycieczek, a pomiędzy nimi przemieszczać się samochodem - niezbyt to ekologiczne, ale praktyczne. Zresztą autorzy przewodnika po Parku ostrzegają, że w regionie komunikacja publiczna praktycznie nie funkcjonuje. Po szlakach i drogach gruntowych można wprawdzie poruszać się rowerem, ale dla rowerzystów nie są dostępne ścieżki dydaktyczne, stąd samochód pozostaje najlepszą opcją. Termin wycieczki Ruch turystyczny w PPN dozwolony jest w ciągu całego roku, od świtu do zmierzchu. Jednak zorganizowana obsługa turystów w Parku zaczyna się od kwietnia, a kończy w październiku. W tym okresie wstęp do muzeum i na ścieżki przyrodnicze są płatne. W czasie naszej marcowej wizyty wszystko było jeszcze na głucho pozamykane, łącznie z dyrekcją PPN w Urszulinie, muzeum w Załuczu Starym, punktami informacyjnymi i campingami. Czynny był jedynie motel "Jakol" w Urszulinie. Dla miłośników ptaków najwłaściwszą porą zwiedzania są okresy ich wiosennych i jesiennych przelotów. Badacze flory i fauny mogą odwiedzać park już wiosną - pojawiają się pierwsze kwiaty, zawilce i przylaszczki, a na drewnianych kładkach ścieżek przyrodniczych chętnie wygrzewają się na słońcu płazy i gady. Pełny rozkwit przyrody następuje jednak dopiero latem, wtedy można podziwiać całą bujność poleskich łąk i mokradeł. Cytując za publikacjami o PPN - największe natężenie zorganizowanego ruchu turystycznego, wycieczek szkolnych, przypada na maj i czerwiec oraz wrzesień i październik. Turyści indywidualni najliczniej odwiedzają Park w lipcu i sierpniu. Pogoda Klimat w tym regionie ma wiele cech kontynentalnych, co przejawia się małą ilością opadów, długim trwaniem lata i zimy, krótkimi wiosnami i jesieniami. Najdłuższą porą roku jest tu zima, trwa od 19 października do 18 kwietnia. Przekonaliśmy się o tym sami wybierając się do PPN w pierwszy wiosenny weekend kalendarzowej wiosny 2003 (22-23 marca). Warunki rzeczywiście panowały jeszcze niemal zimowe, w najlepszym razie można by je określić jako bardzo wczesne przedwiośnie - mimo raźnie świecącego Słońca temperatury nieznacznie przekraczały 0C w środku dnia, a w nocy spadały dużo niżej. Przyroda dopiero w minimalnym stopniu budziła się do życia. Mimo to, nasza wczesna wycieczka udała się wspaniale - nietypowa pora w połączeniu ze słoneczną pogodą pozwoliła nam na podziwianie fantastycznych widoków zamarzniętych jezior i bagien na tle zrudziałych trzcin i czarnych bezlistnych drzew. No i mieliśmy Park wyłącznie dla siebie - przez dwa dni nie spotkaliśmy nawet śladu innych turystów. Uniknęliśmy też kontaktu z komarami, których 5 pokoleń szaleje tu każdego roku. Relacja z wycieczki [mapka parku] W czasie naszej wycieczki w ciągu dwóch dni, nie spiesząc się zbytnio, przeszliśmy cztery główne ścieżki przyrodnicze o malowniczych nazwach: Spławy, Dąb Dominik, Jezioro Długie i Perehod (pominęliśmy tylko króciutką ścieżkę Żółwik, zbudowaną dla dzieci w pobliżu Muzeum PPN), oraz odwiedziliśmy torfowisko zwane Durnym Bagnem. Poniżej zamieszczamy krótkie relacje zilustrowane zdjęciami zrobionymi w czasie naszych spacerów po Parku.

Wycieczka 1: Muzeum PPN - ścieżka Spławy - Zawadówka - Załucze Nowe - Muzeum PPN Ścieżka przebiega po drewnianej kładce ułożonej na skraju Bagna Spławy, prowadząc nad największe w okolicy Jezioro Łukie. Otoczenie ścieżki jest bardzo zróżnicowane, podmokłe łąki przechodzą stopniowo w torfowisko, łozy a następnie w bagienne lasy - brzezinę i bardzo mokry ols. Wycieczka 2: Ścieżka Dąb Dominik - Kolonia Wola Wereszczyńska - ścieżka Jezioro Długie Ścieżka "Dąb Dominik" prowadzi przez lasy o różnym charakterze nad bardzo płytkie Jezioro Moszne, otoczone przez zespół torfowisk wysokich i przejściowych. Latem w pobliżu ścieżki można zaobserwować wiele rzadkich gatunków roślin, a przy brzegach jeziora obejrzeć bardzo dobrze uformowany pływający kożuch roślinny zwany "spleją". Pobliska śródleśna ścieżka "Jezioro Długie" prowadzi nad niewielkie jezioro o tej samej nazwie, otoczone torfowiskami przejściowymi. Od strony północnej brzegi jeziora porasta brzezina bagienna. Wycieczka 3: Ścieżka Perehod Ścieżka wiedzie wokół zespołu sztucznych Stawów Pieszowolskich, dając okazję do obserwacji zamieszkujących je licznych gatunków ptaków wodnych. Żeby to ułatwić, na trasie ścieżki przygotowano schron obserwacyjny i wieżę widokową. Wycieczka 4: Durne Bagno "Durne Bagno" to rozległe torfowisko wysokie, w znacznej części porośnięte lasami bagiennymi - borem bagiennym i mszarem sosnowym. Na jego skraju wzniesiono wieżę widokową.

Informacje praktyczne Dojazd: Urszulin położony jest w odległości ok. 60km na północny wschód od Lublina, jadąc drogą przez Łęczną. Z Warszawy najkrótsza trasa dojazdu prowadzi przez Siedlce - początkowo drogą nr 2, potem drogą nr 63 przez Łuków, Radzyń Podlaski i dalej przez Parczew, razem jest to około 210km. Noclegi: Motel "Jakol" przy stacji benzynowej w Urszulinie, czynny cały rok. Pola namiotowe, czynne w sezonie letnim: Babsk, Łomnica, Wytyczno. Pokoje gościnne, gospodarstwa agroturystyczne, i schronisko młodzieżowe. Infrastruktura turystyczna w regionie stale się rozwija, dlatego najlepiej zasięgnąć informacji bezpośrednio przed planowaną wycieczką w siedzibie dyrekcji Parku: ul. Chełmska 7, 22-234 Urszulin, telefonicznie (82)-5713071 lub w sieci. Literatura: W księgarniach dostępna jest mapa turystyczna PPN z częścią informacyjno-opisową oraz kieszonkowy przewodnik, PPN publikuje też wartościowe broszury i ulotki, można się w nie zaopatrzyć na miejscu lub na różnych imprezach promujących turystykę. Poleski Park Narodowy. Mapa turystyczna 1:50 000, KARTPOL, wyd. 1, Lublin 2001 ISBN 83-915707-5-4. Andrzej Różycki, Wiesław Piotrowski, Arkadiusz Iwaniuk, Poleski Park Narodowy, MULTICO Oficyna Wydawnicza, Warszawa 2002, ISBN 83-7073-321-2 (seria Spotkania z przyrodą).    Broszury informacyjne PPN.

Wszystkie zdjęcia zostały zrobione 22 i 23 marca 2003, kamerami Nikon F5 z obiektywami 20-35/2.8 AF-D, 50/1.4 AF-D i tele 80-200/2.8 AF-S oraz Praktica PLC3 z obiektywem FLEKTOGON 20/2.8 na filmie E100VS.

	Poleski Park Narodowy. Text copyright (c) 2005 by MG, JR. Photo copyright (c) 2003 by MG, JR. Web version 20050323 copyright (c) 2005 by AW2P2. Kontakt z redakcją: aw2p2@fuw.edu.pl.