Kryteria Liftona [Dr. Robert J. Lifton's Criteria for Thought Reform]. Tlumaczenie z tekstu z reFOCUS (to samo ma AFF i ex-cult), wzietego z: "Thought Reform And The Psychology of Totalism", Chapter 22, (Chapel Hill, 1989) "The Future of Immortality", Chapter 15 (New York 1987) Dowolna ideologia - to znaczy, dowolny zespol obciazonych emocjami przekonan co do czlowieka i jego relacji do naturalnego lub ponad- naturalnego swiata - moze byc przeniesiona przez swych wyznawcow w strone totalitaryzmu. Ale to najbardziej jest mozliwe, ze zdarzy sie z tymi ideologiami, ktore najwiecej soba ogarniaja, i sa najbardziej ambitne lub poslannicze w swoich roszczeniach, czy to religijnych, czy politycznych organizacji. A gdzie istnieje totalizm, religia lub ruch polityczny staja sie wiecej niz ekskluzywnym kultem. Tu znajdziesz kryteria, osiem psychologicznych tematow, wedlug ktorych dowolne srodowisko moze byc osadzone. Polaczone razem tworza atmosfere ktora moze chwilowo dodac energii, lub rozweselic, ale ktora jednoczesnie przedstawia najwieksza z ludzkich grozb. 1. STEROWANIE SRODOWISKIEM [MILIEU CONTROL] * najbardziej podstawowa cecha [feature] jest sterowanie lacznoscia czlowieka ze srodowiskiem [communication within an environment] * jesli to sterowanie jest skrajnie intensywne, uwewnetrznia sie - proba rzadzenia lacznoscia wewnatrz danej osoby * sterowanie wszystkim co dana osoba widzi, slyszy, czyta, pisze (sterowanie informacja) stwarza konflikty w odniesieniu do autonomii osoby [in respect to individual autonomy] * grupa okazuje to na wiele sposobow: bycie w grupie, izolacja od innych ludzi, presja psychiczna, daleko od innych lub brak transportu, czasem fizyczna presja na pozostanie * czesto sekwencja wydarzen, takich jak seminaria, wyklady, spotkania z grupa, ktore staje sie coraz bardziej intensywne, i coraz bardziej izolujace, sprawia ze opuszczenie grupy staje sie skrajnie trudne, zarowno fizycznie jak i psychicznie * ustawia poczucie antagonizmu ze swiatem zewnetrznym; "my kontra oni" * scisle zlaczone z procesem zmiany indywidualnosci (osobowosci) 2. MANIPULACJA MISTYCZNA (Planowana spontanicznosc) [MYSTICAL MANIPULATION (Planned spontaneity)] * rozlegla manipulacja osoba [personal manipulation] * dazenie do promowania specyficznych wzorcow zachowan i emocji w taki sposob, by wygladalo ze to powstaje spontanicznie w srodowisku [from within the environment], podczas gdy faktycznie jest to dyrygowane * totalitarni przywodcy twierdza ze sa wybrani przez Boga, historie, lub nadnaturalna sile, by niesc w swiat [carry out] mistyczne nakazy * "zasady" (skierowane na Boga lub gdzie indziej [God-centered or otherwise]) moga byc wpajane "na sile" [put forcibly] i gloszone jako wylaczne [claimed exclusively], tak ze kult i jego wierzenia staja sie jedyna prawdziwa sciezka do zbawienia (lub oswiecenia) * w osobie tworzy sie [the individual develops] wtedy psychika pionka, i aktywnie uczestniczy w manipulowaniu innymi * lider ktory staje sie centrum mistycznej manipulacji (lub osoba, w imie ktorej to sie czyni) moze czasami byc bardziej realna, niz abstrakcyjny bog, i dlatego bardziej atrakcyjna dla czlonkow kultu * uprawomocnia oszustwo uzyte do rekrutacji nowych czlonkow i/lub gromadzenie pieniedzy, i oszukiwanie "swiata zewnetrznego" 3. ZADA SIE CZYSTOSCI (DOSKONALOSCI) [DEMAND OF PURITY] * swiat staje sie ostro podzielony na czysty i nieczysty [pure and impure], absolutnie dobry (grupa/ideologia) i absolutnie zly (wszystko poza [outside] grupa) * musi sie wciaz zmieniac, dostosowywac [conform] do "normy" grupy * tendencje w kierunku poczucia winy i wstydu sa uzywane jako dzwignie emocjonalne dla sterujacego i manipulujacego wplywu grupy * skoro tylko osoba doswiadczyla totalnej polaryzacji dobra/zla (czarno-biale myslenie), ma wielkie trudnosci w odzyskaniu bardziej wywazonego wewnetrznego poczucia zlozonosci moralnosci czlowieka * radykalny podzial na czyste/nieczyste jest zarowno w srodowisku (grupie) jak i w osobie * laczy sie to [ties it with] z procesem spowiedzi - trzeba sie spowiadac, jesli sie nie jest dostosowanym [conforming] 4. SPOWIEDZ [CONFESSION] * kultowa spowiedz jest przenoszona poza swe zwykle religijne, prawne i terapeutyczne wyrazenia az do stania sie kultem siebie [in itself] * sesjom w ktorych ktos sie spowiada ze swych grzechow towarzyszy wzorzec krytycyzmu i samokrytycyzmu, ogolnie wychodzacy na jaw w malych grupach z aktywnym i dynamicznym naporem na zmiane osoby * jest aktem symbolicznego samowyrzeczenia (samo-rezygnacji) * czyni wirtualnie niemozliwym utrzymanie sensownej [reasonable] rownowagi pomiedzy wartoscia i pokora [between worth and humility] * osoba spowiadajaca sie z roznych grzechow sprzed przystapienia do kultu moze zarowno wierzyc w te grzechy, jak i zakrywac inne mysli [can both believe in those sins and be covering over other ideas] i uczucia, ktorych jest nieswiadoma, lub niechetna do dyskutowania * czesto osoba wyznaje drobniejsze grzechy, podczas gdy wstrzymuje sie z innymi [confess to lesser sins while holding on to other secrects] (czesto krytycyzmem/pytaniami/watpliwosciami co do grupy lub liderow ktore moglyby spowodowac brak awansu do lepszej [leadership] pozycji) * "im bardziej oskarzam siebie, tym bardziej mam prawo sadzic ciebie" 5. USWIECONA NAUKA [SACRED SCIENCE] * totalistyczne srodowisko utrzymuje aure swietosci wokol swojej podstawowej doktryny lub ideologii, utrzymujac to jako ostateczna [ultimate] moralna wizje dla porzadkowania ludzkiej egzystencji * zakaz kwestionowania lub krytykowania tych podstawowych zalozen * zada sie szacunku dla ideologii/doktryny, tych ktorzy ja stworzyli, i tych, ktorzy obecnie jej nauczaja [present bearers] * oferuja znaczace poczucie pewnosci dla mlodych ludzi poniewaz wielce upraszcza swiat i odpowiada wspolczesnej potrzebie laczenia uswieconego zestawu zasad dogmatycznych z roszczeniem nauki zawierajacej prawde o ludzkim zachowaniu i ludzkiej psychologii 6. OBCIAZANIE JEZYKA [LOADING THE LANGUAGE] * jezyk totalistycznego srodowiska charakteryzuje sie konczacymi myslenie frazesami (zatrzymywacze mysli [though-stoppers]) * powtarzalnie skierowany na zargon obejmujacy wszystko * "jezyk bezmyslenia" [the language of non-thought] * slowa otrzymuja nowe znaczenia - zewnetrzny swiat nie uzywa tych slow czy fraz w ten sam sposob - staja sie slowem lub fraza grupy 7. DOKTRYNA PONAD OSOBE [DOCTRINE OVER PERSON] * kazda sprawa czyjegos zycia moze byc zredukowana do pojedynczego zestawu zasad ktore maja wewnetrzna spojnosc do tego stopnia, ze mozna oglaszac [claim] doswiadczenie prawdy i czuc je * wzorzec doktryny ponad osobe wystepuje kiedy jest konflikt miedzy tym, co sie czuje ze sie samemu doswiadcza, i tym, co doktryna lub ideologia mowi, ze sie powinno [should] doswiadczac * jesli sie kwestionuje wierzenia grupy lub liderow grupy, jest sie zmuszonym [made to] odczuc ze jest to czyms nieodlacznie [inherently] zlym dla nich, by chocby kwestionowac - jest to zawsze obracane przez nich przeciwko kwestionujacemu ["turned around" on them], i on jest kwestionowany, zamiast zeby wprost odpowiedziano na pytania * fundamentalnym zalozeniem jest ze doktryna/ideologia jest w koncu [ultimately] bardziej sluszna [valid], prawdziwa i rzeczywista niz jakikolwiek aspekt ludzkiego charakteru lub ludzkiego doswiadczenia, i trzeba podporzadkowac [subject] swoje doswiadczenie tej "prawdzie" * doswiadczenie sprzecznosci moze byc natychmiast polaczone z poczuciem winy [can be immediately associated with guilt] * musi sie odczuc, ze watpliwosci sa odbiciami swego wlasnego zla * gdy narastaja watpliwosci, konflikty staja sie intensywne 8. DYSPONOWANIE ISTNIENIEM [DISPENSING OF EXISTENCE] * skoro grupa ma absolutna lub totalistyczna wizje prawdy, to ci, ktorzy nie sa w grupie sa za granica, w strefie zla, nie sa oswieceni, nie sa zbawieni, i nie maja prawa, by istniec * "istnienie kontra nicosc" [being verses nothingness] * zagrozenia dla prawomocnosci istnienia [impediments to legitimate being] musza byc odrzucane [pushed away], lub niszczone * jesli jestes poza grupa mozesz zawsze otrzymac swoje prawo do istnienia przez przylaczenie sie do grupy * manipulacja lekiem - jesli porzucisz grupe, porzucisz Boga, lub stracisz swoje przeobrazenie, gdyz stanie sie z toba cos zlego * grupa jest "elita", ci poza nia sa "ze swiata", "zli", "nieoswieceni"