Andrzej Trautman                                                                                                                   1 stycznia 2004 r.

Życiorys

Urodziłem się 4 stycznia 1933 roku w Warszawie. Mój ojciec, Mieczysław, był malarzem i nauczycielem rysunku. Moja matka, Eliza, była córką Mariusa André, francuskiego dyplomaty i poety, piszącego po prowansalsku. Ojciec zmarł w 1941 r. Do 1944 r. chodziłem do szkoły powszechnej w Warszawie. W czasie Powstania zostałem wraz z matką wywieziony do Niemiec. Po zakończeniu wojny, po krótkim pobycie w Legnicy i Lublinie, wyjechaliśmy do Francji, gdzie mieszkała moja babka. Przez rok chodziłem do gimnazjum przy Obozie Wojska Polskiego w La Courtine, a w latach 1947-49 – do Liceum Polskiego przy rue Lamandé w Paryżu. Po maturze wróciłem do Polski i rozpocząłem studia na Wydziale Łączności Politechniki Warszawskiej. W czasie studiów zostałem ,,zastępcą asystenta” przy Katedrze Radiolokacji, a później – przy Zakładzie Matematyki Stosowanej PW. Przez pewien czas studiowałem równolegle matematykę na Uniwersytecie. Po magisterium w 1955 r. rozpocząłem ,,aspiranturę” (studia doktoranckie) w Instytucie Fizyki PAN. Pracując pod kierunkiem Leopolda Infelda i Jerzego Plebańskiego, obroniłem w 1959 r. pracę doktorską, poświęconą problematyce promieniowania grawitacyjnego. Od jesieni 1961 r. pracowałem w Instytucie Fizyki Teoretycznej Uniwersytetu Warszawskiego, zajmując kolejne stanowiska od adiunkta do profesora zwyczajnego. W 1962 r. habilitowałem się na Wydziale Matematyki i Fizyki UW na podstawie rozprawy o prawach zachowania w ogólnej teorii względności.

Moja praca naukowa dotyczy ogólnej teorii względności i innych zagadnień fizyki matematycznej. W pracy doktorskiej sformułowałem warunki brzegowe dla równań pola grawitacyjnego, zgodne z występowaniem promieniowania i pokazałem, że pociągają one malenie całkowitej energii promieniującego układu [1]. Wraz z Ivorem Robinsonem, znalazłem nową, obszerną klasę ścisłych rozwiązań równań Einsteina, zawierającą proste, ,,sferyczne” fale grawitacyjne [2]. Zwróciłem uwagę na związki między własnościami fal grawitacyjnych i przenoszeniem przez nie informacji. Podałem sformułowanie twierdzeń Noether o prawach zachowania przy pomocy wiązek włóknistych żetów [3]. Zbadałem strukturę geometryczną równań Einsteina-Cartana teorii grawitacji ze spinem i skręceniem [4]. Znalazłem interpretację geometryczną mechanizmu łamania symetrii w teorii Yanga-Millsa. Pokazałem, że naturalne koneksje na zespolonych i kwaternionowych wiązkach Hopfa można interpretować jako pola elektromagnetyczne i Yanga-Millsa, odpowiednio [5]. Zajmowałem się strukturami spinorowymi i równaniem Diraca na rozmaitościach o nietrywialnej topologii [6,7]. Badałem także związki między czasoprzestrzeniami ogólnej teorii względności, geometrią optyczną i strukturami Cauchy’ego-Riemanna [8, 16].

Miałem okazję odbyć wiele staży i wizyt naukowych. W 1958 r. byłem przez trzy miesiące w Londynie, gdzie wygłosiłem cykl wykładów na temat ogólnej teorii względności. W roku akad. 1959/60 odbyłem staż podoktorski w grupie A. Salama w Imperial College. Bardzo ważny, z punktu widzenia całej mojej dalszej pracy naukowej, był pobyt w 1961 r. w grupie P. G. Bergmanna w Syracuse University, gdzie miałem wiele kontaktów naukowych z Tedem Newmanem, Rogerem Penrosem, Ivorem Robinsonem i Engelbertem Schuckingiem. Cenne były dla mnie także wizyty w College de France na zaproszenie A. Lichnerowicza (1963 i 1981). S. Chandrasekhar zaprosił mnie do University of Chicago (1971), a C. N. Yang – do Stony Brook (1975/76). W r. akad. 1972/73 przez dwa miesiące byłem profesorem wizytującym im. E. Schrödingera na Uniwersytecie Wiedeńskim. Wygłaszałem wiele razy plenarne odczyty na konferencjach międzynarodowych; szczególnie cenię sobie wystąpienia na Międzynarodowych Konferencjach Ogólnej Teorii Względności i Grawitacji (Royaumont 1959, Jabłonna 1962, Londyn 1965, Tbilisi 1968, Kopenhaga 1971 i Jena 1980), na zadedykowanej Diracowi konferencji The Physicist’s Conception of Nature (Trieste 1972) [9], na sympozjum Elie Cartan et les mathématiques d’aujourd’hui (Lyon 1984) [10] i na sympozjum związanym z 65. rocznicą urodzin Penrose’a (Oksford 1996) [11].

Przez wiele lat byłem zastępcą dyrektora, a później dyrektorem (1975-85), Instytutu Fizyki Teoretycznej UW. Kierowałem Zakładem Teorii Względności i Grawitacji UW.  W 1969 r. zostałem członkiem korespondentem, a w 1976 r.  –  członkiem rzeczywistym Polskiej Akademii Nauk. W latach 1978-80 byłem wiceprezesem PAN. Pełniłem, w różnych okresach, funkcje: przewodniczącego Komitetu Fizyki PAN, wiceprezesa Polskiego Towarzystwa Fizycznego, członka Prezydium PAN i wielu rad naukowych.    Otrzymałem Nagrodę Państwową I stopnia (1976)  i Nagrodę Fundacji im. A. Jurzykowskiego (1984). Polskie Towarzystwo Fizyczne wyróżniło mnie Medalem im. Mariana Smluchowskiego (1986). W r. 1984 zostałem członkiem zwyczajnym Towarzystwa Naukowego Warszawskiego, a w r. 2000 - członkiem korespondentem Polskiej Akademii Umiejętności. W lutym 2001 r. Uniwersytet Śląski w Opawie (Czechy) nadał mi godność doktora honoris causa. W 2003 r.  zostalem odznaczony Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski. Byłem  przewodniczącym komitetu redakcyjnego czasopisma  Journal of Geometry and Physics.  31 grudnia 2003 r. przeszedłem na emeryturę.

Pod wpływem moich kolegów w Liceum Polskim w Paryżu, wywodzących się ze środowisk polskich górników we Francji, nabrałem przekonań lewicowych i wstąpiłem w 1947 r. do OM TUR. Od 1952 do 1981 r. byłem członkiem PZPR. Oddałem legitymację partyjną w dzień po zabójstwie górników w Kopalni Wujek.

W czerwcu 1962 r. w kościele św. Piotra i Pawła w Krakowie odbył się mój ślub z Różą Michalską. Mieliśmy dwóch synów. Paweł urodził się w 1963 r., a Krzysztof, urodzony w 1965 r., zmarł w 1992 r. w czasie studiów doktoranckich na University of Notre Dame.

Bibliografia

Pełną listę moich publikacji naukowych można znaleźć w internecie pod adresem http://fuw.edu.pl/~amt/amt.html. Poniżej znajdują się referencje dotyczące prac cytowanych w życiorysie i spis moich książek.

1. Radiation and boundary conditions in the theory of gravitation, Bull. Acad. Polon. Sci., sér. sci. math., astr. et phys. 6 (1958) 403-406.

2. Some spherical gravitational waves in general relativity (współautor: I. Robinson), Proc. Roy. Soc. London A265 (1962) 463-473.

3. Noether equations and conservation laws, Commun Math. Phys. 6 (1967) 248-261.

4. On the structure of the Einstein-Cartan equations, Symp. Math 12 (1973) 139-162.

5. Solutions of the Maxwell and Yang-Mills equations associated with Hopf fibrings, Intern. J. Theor. Phys.16 (1977) 561-565.

6. Pin structures and the modified Dirac operator (współautorzy: M. Cahen i S. Gutt), J. Geom. Phys.17 (1995) 283-297.

7. The Dirac operator on hypersurfaces, Acta Phys. Polon. B 26 (1995) 1283-1310.

8. Gauge and optical aspects of gravitation, Class. Quantum Grav. 16 (1999) A157-A175.

9. Theory of gravitation, str. 179-198 w: The Physicist's Conception of Nature, red. J. Mehra, D. Reidel Publ. Co., Dordrecht 1973.

10. Optical structures in relativistic theories, Astérisque, numéro hors série, (1985) 401-420.

11. Pythagorean spinors and Penrose twistors, str. 411-419 w: The Geometric Universe, red. S.A. Huggett, L.J. Mason, K.P. Tod, S.T. Tsou i N.M.J. Woodhouse, Oxford University Press, Oxford 1998.

12. Lectures on General Relativity (współautorzy: H. Bondi i F.A.E. Pirani), Brandeis Summer Institute in Theoretical Physics 1964, Prentice-Hall, Englewood Cliffs, NJ 1965.

13. Czasoprzestrzeń i grawitacja (współautor: W. Kopczyński), PWN, Warszawa 1981; tłum. ang. Spacetime and Gravitation, PWN i J. Wiley, Warszawa i Chichester 1992..

14. Differential Geometry for Physicists (Stony Brook Lectures), Bibliopolis, Neapol 1984.

15. The Spinorial Chessboard (współautor: P. Budinich), Trieste Notes in Physics, Springer, Berlin 1988.